Αποκριάτικα έθιμα τηςΣτιμάγκας.
(Απόσμασμα από το βιβλίο του κ. Μπαλαφούτα...Τα λαογραφικά της Στιμάγκας)
Εισαγωγή
Αυτές οι μέρες το ' χουνε κι αυτές οι τρεις βδομάδες
Να τραγουδάνε τα παιδιά να χαίρονται οι μανάδες.
Ας τραγουδήσω ας χαρώ το χρόνο ποιος το ξέρει
Αν θα πεθάνω ή θα ζω ή θα 'μαι σ' άλλα μέρη
Κυριακή της Αποκριάς
Μέρα χαράς και γέλιου με βαθιά αισιοδοξία κι εσωτερική διάθεση. Μέρα χαρμόσυνη με χορό τραγούδι κι αστείρευτες αστειότητες. Ομαδικό γιορτάσι με πάνδημη συμμετοχή για διονυσιακές εκδηλώσεις της πανάρχαιης εποχής με την έκφραση της ξέφρενης αγαλλίασης.
Η ανάγκη της θεμελιακής χαράς με το χαμόγελο το βασικό αυτό στοιχείο ζωής κι επικοινωνίας, έφτιαχνε τις αυθόρμητες λαϊκές εκδηλώσεις με πολλή αγάπη. Αληθινή φλέβα χρυσού πολύτιμη και δυσεύρετη με τις πιο εγκάρδιες και αληθινές διαπιστώσεις διασκέδασης. Με ακράτητη διάθεση για ευθυμία και τέρψη, με τη ροπή της βαθύτερης ψυχικής ανάγκης, δινόταν το αποκριάτικο νόημα με την καλοφαγία, τους μασκαράδες και το γέλιο. Καλοφαγία με μπόλικο κρασάκι ευχές που τους έκανε να αντέξουν τη μεγάλη νηστεία, μέχρι την ανάσταση.
Όλα τα σπίτια άνοιγαν καλόκαρδα σε όλους , για να ξεδώσουν με τραγούδια και χορό , με νταούλια και πίπιζες. Ομαδική εκδήλωση με την άδολη αγάπη, ανάμεσα σε συγγενικά και φιλικά πρόσωπα με το διάπλατο άνοιγμα της καρδιάς στο πιο χαρούμενο ξέσπασμα, ώστε να μπορούν να παραμερίσουν τους καημούς , τα βάσανα και τις στερήσεις. Αδελφικά γιόρταζαν ανέμελα τα τρελά μασκαρέματα με εκλεκτούς μεζέδες , μπόλικο κρασί, τραγούδια και χορό. Πηγή γέλιου με το γλεντοκόπι που άφηνε παράμερα τις λύπες, τις στεναχώριες και τις σκοτούρες. Με τη γενική πίστη ότι τα μασκαρέματα φέρνουν γούρι για το σπίτι και το καλό της χρονιάς , μικροί και μεγάλοι 'παιρναν μέρος στο πραγματικό αυτό ξεφάντωμα. ΟΙ δρόμοι γέμιζαν από χαρούμενους ανθρώπους που χαμογελούσαν από τα βάθη της καρδιάς τους. Παρέες, παρέες οι μασκαρεμένοι ξεφύτρωναν απ' 'όλες τις γωνιές κι έφταναν στα Μεγάλα Αλώνια τραγουδώντας στο χώρο που έδινε το πιο όμορφο νόημα της Αποκριάς και κορύφωνε το γλεντοκόπι.
Μασκαρεμένοι που 'διναν το έντονο χρώμα της αποκριάς με τα πικάντικα αστεία,
τα πιπεράτα πειράγματα και τον έξαλλο χορό. Μέρα για μεγάλο ξεφάντωμα με επιτρεπτή
την κάθε τρέλα και τη χωρίς φραγμό κρασοκατάνυξη, που κυριαρχούσε η ευχή<<
άσπρο πάτο και παντοτινή υγεία και χαρά>>. Κέφι με λυτή γλώσσα και άσεμνα
τραγούδια. Μασκαράδες με ρούχα σκισμένα, ανάποδα φορέματα , αντρικά και γυναικεία
εσώρουχα με απίθανους συνδυασμούς, που παρουσιάζουν γέρους, γριές, γύφτους
αράπηδες , δια βόλους με κέρατα και ακόμη πρωτευουσιάνους με ομπρέλες που
μοίραζαν καλούς τρόπους. Οι πιο δυνατοί μασκαρεμένοι τράβαγαν κάρα με τους
νεόνυμφους επάνω, που πήγαιναν στα αλώνια γαμήλιο ταξίδι.
Τον πρώτο λόγο σ' αυτές τις εκδηλώσεις τον είχαν κωμικοί που 'χαν τα χάρισμα
για μπαρόλες να κάνουν αστείες κινήσεις και που μπορούσαν να λένε οτιδήποτε
χωρίς να κινδυνεύουν να παρεξηγηθούν. Δεν παραλείπανε να κρεμάνε και ντενεκέδες
στις ουρές των σκυλιών. Κι όλοι με τις μουτσούνες που' φτιάχνανε με στρατό
μόνοι τους άνοιγαν το χορό ενώ τα γέλια και τα χάχανα αντηχούσαν σ' ολόκληρο
το χωριό. Άρχιζαν με τα τραγούδια το χορό. Τραγούδαγε η μια παρέα το επαναλάμβανε
η άλλη κι έδιναν μάκρος στη διασκέδαση ενώ τα γλυκανάλατα αστεία έδιναν συνέχεια
στα ξεκαρδίσματα..
Πιπέρι…
Γρήγορα όμως όλα τα σκέπαζαν οι πίπιζες και τα νταούλια με κείνους τους διαπεραστικούς
ήχους που ανέβαζαν τον πυρετό για γλέντι. Γλέντι ασταμάτητο που' έφτιαχνε
την πιο τρανή ατμόσφαιρα χαράς με τις πιο αγνές εκδηλώσεις που όλοι περίμεναν
νοσταλγικά.
Ακολουθούν όλοι οι χοροί.τελευταίος χορός το Τσάμικο
ΚΑΘΑΡΗ ΔΕΥΤΕΡΑ
Με τις αμόλυντες και άχραντες ψυχές τους και τα ουράνια συναισθήματα που είχαν φυτεμένα στις καρδιές τους, άρχιζαν τη σαρακοστή. Σαρακοστή χωρίς γάμους, χωρίς βαφτίσια, χωρίς χαρές και πανηγύρια και που δεν επιτρέπονταν τα στολίδια.
Μετά το χαρούμενο διάλειμμα με τα ξεδόματα της Κυριακής της Αποκριάς, η
Καθαρή Δευτέρα η πρώτη μέρα της νηστείας. Αυστηρή τήρηση των κανόνων της σαρακοστής
για την ψυχοσωματική καθαριότητα. Μέσα στην ατμόσφαιρα περισυλλογής με το
κάθε ευγενικό που άνθιζε στην ψυχή τους , με τους αγνούς και ωραίους τρόπους
άρχιζαν τη νηστεία με ελιές κρεμμύδια , χαλβά, ταραμά, άφθονα τουρσιά και
λαγάνες. Με όλη την καλή τους διάθεση κι όλο τον όμορφο κόσμο τους, δημιουργούνταν
η εσωτερική τους προετοιμασία για την υποδοχή της εβδομάδας των παθών και
του πιο τρανού, της ανάστασης του Κυρίου.
Δρώμενο
Πρώτη μέρα νηστείας αλλά και καθαριότητας σε όλα τα πήλινα και χαλκωματένια που 'χαν χρησιμοποιηθεί την προηγούμενη μέρα με ζεστά νερά κι αλισίβα για να χαλάσουν τα κούλουμα.
Εκείνο όμως που είχε μια ξεχωριστή ιδιαιτερότητα, ήταν η δραστηριότητα που αναπτύσσανε οι κοπέλες. Οι ανύπαντρες που η ανάγκη να μάθουν το σημαντικό στοιχείο της ζωής τους, τον άντρα των ονείρων τους, τις υποχρέωνε να φτιάχνουν την αλμυροκουλούρα. Αυτή τη σημαδιακή μέρα της Καθαράς Δευτέρας γινόταν το κάλεσμα της μοίρας. Με αλεύρι κλεμμένο από το σπίτι μονοστεφάνωτο, ζύμωνε η κόρη με πολύ αλάτι την αλμυρή κουλούρα. Την έψηνε στη χόβολη με τη θράκα στο τζάκι, την έτρωγε χωρίς να πιει νερό κι έπεφτε για ύπνο, με κεντρισμένη τη φαντασία της να μάθει για το νιο που έμελλε να πάρει. Να μάθει την τύχη της από το όνειρο που με αγωνία ζητούσε να δει. Το Μαντικό όνειρο που ολοζώντανος θα παρουσιαζόταν ο σύντροφος της ζωής της, το φλογερό της ταίρι, που με τις ευλογίες της εκκλησίας θα της έδινε τη ευτυχία. Να δει τον πρακτικό και μετρημένο νοικοκύρη της που θα τον αγαπούσε και θα αισθανόταν την ερωτική λαχτάρα. Με ανήσυχο νου, που ερέθιζε τη φαντασία, περίμενε να δει της τύχης τα γραμμένα, βαδίζοντας προς το οικογενειακό λιμάνι.
Καλαματιανό